Vier maal vier

Naast het eeuwige nationale hangijzer waarom Real Madrid-trainer Zidane voetbalheld James weigert op te stellen, waren er de afgelopen weken 3 onderwerpen die Colombia in hun ban hielden.

Het eerste was een Boliviaans vliegtuig met een Braziliaanse eersteklasseploeg dat neerstortte in de omgeving van Medellin. Dit wegens een gebrek aan brandstof. De voltallige ploeg min drie kwam hierbij om. 

Vanuit de sportwereld regende het steunbetuigingen. Ex-Barcelonaspelers boden aan om bij de ploeg in Brazilië te komen spelen. Barcelona bood aan dat ze tegen hen mochten komen spelen. De harde, niet bijster intelligente, hooligangroepen uit Colombia (die doorgaans hun eer halen uit tatoeages, op de vuist gaan en het neersteken van iemand met een rivaliserend voetbalblousje) schreeuwden hun RESPECT uit voor hun Braziliaanse broeders. 

Ondertussen, in de schaduw van het Braziliaans-Bolivaanse wrak, werd het vredesverdrag in Colombia getekend, een akkoord dat een einde maakte aan het langstdurende interne conflict ter wereld. 

Het tweede veelbesproken onderwerp, zij het iets minder dan het vliegtuig, was (het fotogenieke van) de Nobelprijs voor diezelfde Vrede voor president Santos. 

Een cynisch persoon zou kunnen opmerken: Nog één guerillatroep (ELN), een hele hoop paramilitaire/schimmige/illegale bendes te gaan, alsook nog een zinvol antwoord bieden op het marktaandeel van 43% van de wereldwijde cocainehandel (ter waarde van 10 miljard dollar per jaar), en het is ook echt vrede. Maar het mooie van Colombia is dat er niet zoveel cynische mensen zijn.

Over het derde onderwerp dat momenteel de debatten opklopt en de straten beroert, wil ik het kort even hebben. 

Het is redelijk geschift.

Ongeveer twee weken geleden werd het lichaam van Yuliana Andrea Samboní teruggevonden in het appartement van Rafael Uribe Noguera. Dat is op zich niet genoeg om een nationale gemoedsstorm te ontketenen, maar wat het in dit geval bijzonder maakt, en het aldus opwaardeert, zijn 3 dingen:

1. Yuliana was 7 jaar oud en woonde met haar uit het zuiden gevluchtte familie in een schamel huis in Bosque Calderon, een arme buurt in Bogota 
2. Rafael Uribe is 38 jaar oud, behoort tot één van de prominentste families van Bogota en woont in één van hun luxueuze appartementen in Rosales, een rijke wijk van Bogota 
3. Beide wijken liggen pal naast elkaar

Yuliana werd gekidnapt, geschopt, geslagen, gefolterd, verkracht en ten slotte vermoord. Uribe had het meisje al een poosje in de gaten, had zijn sinistere plannetje goed gepland en was vorige zondag met z’n 4 x 4 vanuit zijn chique appartement, vanuit zijn chique wijk afgedaald naar de wijk waar Yuliana op de straat aan het spelen was. 

5 sociale klassen naar beneden. Met geblindeerde ruiten. Op zoek naar een kindje om zijn lust, macht, of welke zieke drift het ook wezen mag, op bot te vieren. 

Het probleem is het volgende: het gaat hier niet enkel om een pervert die in zijn jeugd teveel Nintendo’s en huisdieren gekregen heeft van steenrijke ouders. Of om een sadist die heel zijn volwassen leven door het leven kon cruisen, naar hartelust dingen (weg)swipend. 

(Kon, want het sprookje lijkt nu wel afgelopen. Je hoeft niet veel fantasie te hebben om te kunnen vermoeden wat er in de Zuid-Amerikaanse gevangenissen zoal gebeurt met pederasten)

Nee, als we de sociologische bril even bovenhalen (altijd een goed idee), is er veel meer aan de hand.

Namelijk dit: De Colombiaanse samenleving zat mee in de geblindeerde 4 x 4 van Uribe, de rijke architect die Yuliana ging oppikken. 

Het klinkt wat grotesk en een tikkeltje suf maar het is m`n beste poging.

Om dit te kunnen uitleggen, om verder te kunnen gaan, moet ik Bogotà, en bij uitbreiding Colombia, even uitleggen.

BOGOTA UITGELEGD (BONDIG)

Bogotà kan je eigenlijk niet uitleggen. Ik beperk me dan ook tot

• Mijn subjectieve ervaring
• De gesimplificeerde versie

Er zijn 2,5 Bogota’s:

• 1 heel rijk Bogota (etiket GOED) 
• 1 heel arm Bogota (etiket: SLECHT) 
• 0, 5 middenklasse Bogota (etiket: KAN ERMEE DOOR, MAAR HOU JE GEDEISD) - (nvdr: dit Bogota wordt ook in deze verhandeling voor de gemakkelijkheid even genegeerd)

En er zijn 3 funderingen

1. Sociale etiketering
2. Onderscheidings- en afscheidingsdrang
3. Omgaan-met-de-shit strategieen

Hoewel het sinds enkele jaren de hoogste eer aan Honduras moet laten, is Colombia nog steeds de trotse bezitter van de zilveren medaille voor het meest ongelijke land in van de Westerse Hemisfeer.  

Tous ensemble,tous ensemble: Hey! Hey! Hey!

Het kent het grootste percentage grootgrondbezit van heel Amerika (Noord, Centraal, Zuid). In vele gevallen zijn deze gronden niet helemaal wettelijk verkregen, en is het bezit een gevolg van het gewapend conflict, waarbij boeren en rurale families door gewapende lieden (van welke slag ook) verdreven werden. 

Iets meer dan 1% van de bevolking bezit meer dan de helft van het Colombiaanse land. 

Omdat dit laatste wapenfeit niet alleen onthutsend, maar ook belangrijk is, herhaal ik het nog eens: één procent bezit 50% van Colombia. 

In Colombiaanse steden hebben wijken nummers, die de sociale klassen labelen. 6 is het hoogste. Een wijk met nummer 6 is een heel (ge)goede, een heel rijke, en een heel goed beveiligde/veilige wijk. Een wijk met nummer 1 is het tegengestelde. Nummers van 1 tot 6. Iemand heeft dat ooit zo bedacht.

En ook al kan het niet, iedereen wil hogerop. Daarom worden vaak andere woonplaatsen verzonnen tijdens sollicitatiegesprekken. Een slecht etiket is een brandmerk op je voorhoofd. Een wijnvlek. Het kost je waarschijnlijk de kop, het moet ten alle koste vermeden moet worden.

En hiermee zijn we op een eerste Colombiaanse fundering gestoten: sociale etiketering. Rijk en GOED versus Arm en SLECHT. Met daartussen een marginale ruimte voor de weinig omvangrijke middenklasse (KAN ERMEE DOOR MAAR HOU JE GEDEISD). Dit goed-slecht principe maakt al de dienst uit sinds de Spanjaarden (GOED) de Indigena’s “Indios” (SLECHT) noemden en zich zo Europees mogelijk (GOED) wilden voelen in deze helse, godvergeten wildernis (SLECHT). Toen Simon Bolivar de Spanjaarden buitenschopte en Colombia onafhankelijk maakte werd dit Goed-Slecht principe gewoon in een ander jasje gestoken. Creoolse aristocraten namen de Colombiaanse touwtjes van de macht beet en hebben die sindsdien niet meer uit handen gegeven.

Als je rijk bent, ben je goed. Als je niet echt rijk bent, zorg dan minstens dat je er rijk uitziet.

Achternamen. Belangrijk.

Schone schijn, sociale opsmuk. Je goed voordoen. Naar de kerk gaan. Het juiste hemd dragen. Niet te bruin zijn. Geen rimpels hebben. Mooi zijn. Die dingen. Het is soms grotesk. Maar het bepaalt in Colombia meer dan je zou denken aan welke kant... van de oever.... je muntstukje... valt. 

Als je geen 4 kan zijn, probeer dan als een een goeie 3 over te komen, zodat ze niet vermoeden dat je eigenlijk maar een 2 bent.

Dus wat krijg je? 

Onderscheidingsdrang. En afscheidingsdrang. Dit is nummer twee qua fundering van de Colombiaanse samenleving.

Wees niet zoals de armen, de slechten. Word niet met hen gezien. Bouw muren tussen je huis en het hunne, tussen je wijk en hun wijk. Bouw een schizofrene stad met diepe kloven tussen de twee werelden. Zorg dat er geen loopbruggen kunnen worden neergelaten. En hou de touwtjes van de macht stevig in de handen van je families.

Maar hoe hou je dit vol? Hoe kan de GOEDE wereld de shit van de SLECHTE wereld bolwerken?

Want ze zijn met velen. En ze zijn waarschijnlijk woest. Of zouden dit moeten zijn. En ze willen waardigheid. Of zouden dit moeten willen. En er moet maar één Chavez of Fidel tussenzitten, en het sprookje is over. Zouden ze beseffen dat ze die macht hebben? Hopelijk beseffen ze het niet.

Hou ze koest. Met brood en spelen en de kerk. Laat ze naar hetzelfde reuze TV scherm kijken, waar voetbal, Miss-tanga-verkiezingen, Salsa, Kerstmis en Halloween en psalmen een gloed verspreiden die een verbondenheid genereert tussen de werelden, een verbondenheid die niet gevoeld maar wel beleefd wordt. 

GOED NIEUWS VOOR DE SLECHTE WERELD

Colombia is het mooiste land ter wereld, en de mensen zijn hier het gelukkigst!

We hebben niet veel, maar we zijn tevreden!

Het belangrijkste is de familie!

Projecteer af en toe een reclamespot voor The Dream. Laat ze geloven dat als ze echt willen, ze een leven kunnen leiden zoals zij dat willen, onderstreep de ZIJ, dat geen brug te hoog, geen zee te diep is. 

Gooi af en toe een suikerspin over de muur. 

Terwijl jullie natuurlijk weten dat dit in het beste geval betekent dat als ze echt over een een knap stel hersenen beschikken ze eventueel een kans maken op een studiebeurs in een slechte universiteit om later een onderbetaalde verpleger te worden.

In Bogota wordt in tekstbalonnen gesproken, woorden die uiteenspatten tegen de muren van de andere wereld. En de politiek zit in het beste geval in de vestiaire, of aan de bonnekes.

Dus, laat ons samenvatten.  

Noten vooraf: Kort, maar wel degelijk door de bocht. En "goed" en "slecht" worden na een poosje irrelevant.

Een rijke vent komt uit een dusdanig rijke en goede familie dat het gewone buitengewone (een drone, een weekendje Miami) niet buitengewoon genoeg meer is, en begint daarom steeds meer exuberante kicks te zoeken (een travestietenfeestje, prosti`s in de jacuzzi) tot ook dat begint te vervelen. Hij herinnert zich dan dat er zich in Bogota en Colombia op een steenworp van zijn goede wereld een andere wereld bevindt, een slechte, die er niet echt toe doet. Goed afgesloten gaat hij op pad in een alleterreinswagen. Vier maal vier. Een slecht kindje zit te spelen op de slechte straat met een slechte voetbal, zonder bescherming want de politiek (en het onderwijssysteem) zit in de vestiaire. 

En de goede, rijke, door en door slechte man pakt maar wat hij pakken kan. 

Dacht hij dat hij er recht op had? Omwille van zijn nummer (6)? Omwille van zijn polo-shirt (origineel)? Omwille van zijn Colombiaanse grootgrondbezit (50%)?

Enkele dagen nadat Rafael Uribe geklist werd, werd het levenloze lichaam van Fernando Merchán Murillo, de portier van het appartementsblok, teruggevonden. 

De man was kroongetuige in de zaak. 

Een hinderlijk obstakel voor het proces in de goede wereld van Uribe. Maar er als individu van geen tel.

Hij zou zelfmoord gepleegd hebben.